Αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης και Ανάδειξη των Ψηφιδωτών στην Οικία της Ευρώπης με Δωρεά του ΙΣΝ
Το έργο της αναβάθμισης του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης αποτελεί έναν από τους πυλώνες της Πρωτοβουλίας για την Λακωνία του ΙΣΝ και βασική προτεραιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, καθώς στοχεύει στην αναγέννηση του πρώτου περιφερειακού μουσείου της νεότερης Ελλάδας, αλλά και ευρύτερα του ιστορικού, νεοκλασικού κέντρου της Σπάρτης, ενώ η ανάδειξη της «Οικίας της Ευρώπης» προσθέτει ένα ακόμη εξαιρετικού ενδιαφέροντος εύρημα στο πολιτιστικό απόθεμα της Σπάρτης.
«Η ολοκληρωμένη παρέμβαση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης και στον περιβάλλοντα χώρο του», δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη, «συμβάλλει στη δημιουργία ενός νέου και εξωστρεφούς πολιτιστικού προσώπου με το οποίο η πόλη με τη μακραίωνη ιστορία ξανασυστήνεται στον κόσμο. Σε συνδυασμό με τις άλλες πρωτοβουλίες για την προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που έχουν δρομολογηθεί στο πλαίσιο της πρότυπης συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπως η ανάδειξη των ψηφιδωτών στην «Οικία της Ευρώπης», η παρέμβαση στο Αρχαιολογικό Μουσείο συμβάλλει στην προώθηση και εμπέδωση ενός νέου, βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου για τη Λακωνία».
Ο Πρόεδρος του ΙΣΝ, κ. Ανδρέας Δρακόπουλος, δήλωσε σχετικά: «Αισθανόμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι και υπερήφανοι που υποστηρίζουμε την αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης. Πέραν της αδιαμφισβήτητης ιστορικής σημασίας του, το μουσείο αλλά και, γενικότερα, η Σπάρτη και η Λακωνία έχουν, για όλους εμάς στο ΙΣΝ βαθιά συναισθηματική αξία, καθώς πρόκειται για τον τόπο καταγωγής του θείου μου και ιδρυτή μας, Σταύρου Νιάρχου. Σε αυτό το πλαίσιο και παρά το γεγονός ότι δεν το συνηθίζουμε, αποφασίσαμε με δική μας πρωτοβουλία να κινήσουμε τις διαδικασίες για την αναβάθμιση όχι μόνο του μουσείου αλλά και του περιβάλλοντα χώρου, που για εμάς αποτελούν ένα αδιαίρετο αρχιτεκτονικό αλλά και πολιτιστικό σύνολο. Παράλληλα, στη Σπάρτη, στηρίζουμε την ανάδειξη των ψηφιδωτών στην «Οικία της Ευρώπης» που είναι κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Πιστεύουμε ότι αυτός ο τόπος έχει μοναδική ιστορία και προσπαθούμε να στηρίξουμε την ανάδειξη όλων των πολιτιστικών μνημείων όπως είναι και η ανέγερση και ο εξοπλισμός Σχολής Βυζαντινής Μουσικής και Αγιογραφίας σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης και τον προκαθήμενό της, Σεβασμιότατο Μητροπολίτη κ. Ευστάθιο. Ταυτόχρονα, η Λακωνία έχει πολλές και εν δυνάμει σημαντικές προοπτικές για το μέλλον γι’ αυτό βοηθάμε, στο μέτρο του δυνατού, και την οικονομική ανάπτυξή της, μέσω του πολυδιάστατου προγράμματος Πρωτοβουλία για τη Λακωνία, με αιχμή την αναβίωση της Βαμβακούς».
Η ιδέα της αναβάθμισης γεννήθηκε κατά την επίσκεψη, στο μουσείο και τον περιβάλλοντα χώρο, του Προέδρου του ΙΣΝ κ. Ανδρέα Δρακόπουλου μαζί με τον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Renzo Piano, οι οποίοι, από κοινού, διέβλεψαν τη δυνατότητα να αναδειχθεί και πάλι σε πολιτιστικό κόσμημα για την πόλη και, επιπρόσθετα, σε έναν ζωντανό, ανοιχτό δημόσιο χώρο για τους κατοίκους και επισκέπτες της Σπάρτης. Ο Renzo Piano, μαζί με τους συνεργάτες του, βρίσκεται στη διαδικασία υλοποίησης της αρχιτεκτονικής μελέτης, οραματιζόμενος την εικονική σύζευξη του κήπου του μουσείου με την κεντρική πλατεία του Δημαρχείου, σε μια προσπάθεια αναβίωσης του άλλοτε ενοποιημένου χώρου.
Η Σύμβαση Δωρεάς περιλαμβάνει τη μελέτη, κατασκευή και εξοπλισμό για την αποκατάσταση και αναβάθμιση με υπόγεια επέκταση λειτουργικών χώρων του παλαιού μουσείου, καθώς και τη λειτουργική αναζωογόνηση και συντήρηση του ιστορικού κήπου, ούτως ώστε το 2023 να αποδοθεί στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης ένας πόλος πολιτισμού και ψυχαγωγίας, ο οποίος θα παραμείνει σε λειτουργία και μετά τη δημιουργία του νέου μουσείου στους χώρους του πρώην εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ.
Το αναβαθμισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο σχεδιάζεται να εισάγει το ελληνικό και παγκόσμιο κοινό σε μια σύγχρονη ερμηνεία του υλικού πολιτισμού της αρχαίας Σπάρτης με έμφαση στις ψηφιακές τεχνολογίες. Παράλληλα, προορίζεται να φιλοξενήσει τις πολιτιστικές δράσεις και δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας τόσο στους δημιουργούμενους νέους χώρους όσο και στον κήπο, η χρήση του οποίου παραχωρήθηκε ευγενώς από τον Δήμο Σπάρτης στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για διάστημα 20 ετών. Στο πλαίσιο της δωρεάς του ΙΣΝ έχει προβλεφθεί η συστηματική συντήρηση του κήπου καθ’ όλη τη διάρκεια της εικοσαετούς παραχώρησης του από τον Δήμο.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης ιδρύθηκε το 1875 στο νεοκλασικό κτήριο που χτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού και φέρεται ως το πρώτο Ελληνικό Μουσείο που χτίστηκε σε επαρχιακή πόλη. Το Μουσείο το 1876 δέχθηκε την αρχαιολογική συλλογή των 288 αρχαίων αντικειμένων που είχε συγκεντρώσει από το 1872 ο Έφορος Αρχαιοτήτων Παναγιώτης Σταματάκης, ενώ στο πέρασμα των χρόνων, η συλλογή εμπλουτίστηκε. Έπειτα από τις επεκτάσεις, που ολοκληρώθηκαν το 1936, το κτήριο του Μουσείου διαθέτει συνολικά επτά αίθουσες.
Η δεύτερη Σύμβαση Δωρεάς, προϋπολογισμού 311.000 ευρώ, προβλέπει την προστασία και ανάδειξη του χώρου που αποδίδεται ως «Οικία της Ευρώπης» όπου διατηρούνται κατά χώρα δύο ψηφιδωτά δάπεδα ρωμαϊκών χρόνων («Αρπαγή Ευρώπης», «Ορφέας ως γητευτής ζώων»). Το έργο προβολής και ανάδειξης των διεθνούς φήμης ψηφιδωτών της πόλης ξεκίνησε με πρωτοβουλία του τ. Υπουργού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος είναι Πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού «Φίλοι των Ψηφιδωτών της Σπάρτης» που συντονίζει ήδη και υλοποιεί το έργο. Ήδη με δικές του δαπάνες ο Οργανισμός έχει ολοκληρώσει με επιτυχία τις Μελέτες Εφαρμογής και τα Τεύχη Δημοπράτησης για το Έργο, έχει καταθέσει τον φάκελο για την προβλεπόμενη άδεια δόμησης, έχει προτείνει τον ανάδοχο, ενώ οι ανωτέρω ενέργειες έχουν ήδη προκριθεί και εγκριθεί από το ΥΠ.ΠΟ.Α.
Η «Οικία της Ευρώπης», στη συμβολή των οδών Διοσκούρων και Παλαιολόγου, στη Σπάρτη, συνολικού εμβαδού 1.800 τ.μ., είναι απαλλοτριωμένα από το υπουργείο Πολιτισμού ακίνητα ιδιοκτησίας Φουστάνου – Μουραμπά. Εκεί αποκαλύφθηκαν τα ρωμαϊκής εποχής ψηφιδωτά δάπεδα με θέμα, «Αρπαγή της Ευρώπης» και «Ο Ορφέας γοητεύει τα άγρια ζώα». Η «Αρπαγή της Ευρώπης» βρέθηκε το 1872, σε βάθος μισού μέτρου, στον κήπο της οικίας Φουστάνου. Καταγράφηκε από τον αρχαιολόγο Παναγιώτη Σταματάκη και μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1874 από τον Γερμανό Χίρσφελντ. Ακολούθησε λεπτομερής περιγραφή από τους Ντρέσσελ και Μιλχόφερ, οι οποίοι δημοσίευσαν για πρώτη φορά την λεπτομερή περιγραφή των εκθεμάτων της συλλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης.
